capitulum XIII

  1. Hoc proelio facto reliquas copias Helvetiorum ut (a) consequi posset, pontem in Arari faciendum (b) curat atque ita exercitum traducit.

         (1a): ut .          (1b): participium passivi.

  1. Helvetii repentino eius adventu commoti cum id quod ipsi diebus viginti (a) (︎<=︎> facillime; < aeger) (conficio, pqpf. ind. act.), ut flumen (transeo, impf. coni. act.), illum uno die fecisse (intellego, impf. coni. act.), legatos ad eum mittunt; (qui, qua, quod) legationis Divico princeps fuit, qui bello Cassiano dux Helvetiorum fuerat.

         (2a): ablativus .

  1. Is ita cum Caesare egit: si pacem populus Romanus cum Helvetiis , in eam partem atque ibi Helvetios ubi eos Caesar atque esse ; sin bello persequi , et veteris incommodi populi Romani et pristinae virtutis Helvetiorum.

Divico: “Si pacem populus Romanus nobiscum facit, in eam partem ibimus atque ibi erimus ubi nos tu constitueris atque esse volueris; si bello nos persequi perseveras, reminiscere…!”

  1. Quod (= subito, repente; < provideo) unum pagum (adorior, pqpf. coni. pass.), cum ii qui flumen transissent suis auxilium ferre non possent, ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti aut ipsos .

Divico: “…Noli aut tuae virtuti magnopere tribuere aut nos despicere!”

  1. Se ita a patribus maioribusque suis didicisse, ut magis virtute (= certarent; < tendo) quam dolo aut insidiis (= uterentur).

  2. Quare ne committeret ut is locus ubi constitissent ex (︎<=> victoria) populi Romani et internecione exercitus nomen caperet aut memoriam proderet.